Bài: NGND.TS.Thái Văn Long

Ảnh: Đinh Trọng

GS. VS Cao Văn Phường phát biểu trong khai mạc tọa đàm.

Sáng 8/7/2016, tại Trường ĐH Bình Dương, Hiệp hội các Trường ĐH, CĐ Việt Nam ( AVUC) đã tổ chức tọa đàm về việc chuyển đổi các trường dân lập sang Tư thục dưới sự chủ trì của GS.TS Trần Hồng Quân, Nguyên Bộ trưởng Bộ GD&ĐT, Chủ tịch Hiệp hội; GS. VS Cao Văn Phường, Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Hiệu trưởng ĐH Bình Dương, Phó chủ tịch AVUC và TS. Lê Đức Nghĩa, Phó Giám đốc ĐH Quốc gia TP.HCM, Phó Chủ tịch AVUC. Đến tham dự buổi tọa đàm có đại diện của trên 15 trường Cao đẳng, ĐH ngoài công lập trong cả nước. Biên tập viên Tạp chí Giáo dục và Xã hội đã trực tiếp ghi lại nội dung cuộc tọa đàm này. BBT trân trọng giới thiệu với bạn đọc.

GS.VS. Cao Văn Phường thay mặt Lãnh đạo Hiệp hội trình bày báo cáo đề dẫn trong đó nhấn mạnh một số nội dung:

Điểm lại những mốc quan trọng khẳng định vị thế của mô hình ĐH ngoài công lập, bắt đầu bằng 2 sự kiện:

1. Ngày 15/12/1988, Bộ ĐH và Trung học Chuyên nghiệp có Quyết định số 1687/KH-TV thành lập Trung tâm ĐH Dân lập Thăng Long và tháng 12 năm 1990, Bộ GD&ĐT có quyết định thành lập Viện Đào tạo Mở rộng TP. Hồ Chí Minh với hai thử nghiệm: Thử nghiệm về mô hình Giáo dục ĐH mở; Thử nghiệm về xây dựng trường ĐH không sử dụng kinh phí nhà nước. Sự ra đời các cơ sở giáo dục ĐH ngoài công lập là dấu ấn son trong lịch sử đổi mới giáo dục Việt Nam. Sự thành công bước đầu của phân hệ giáo dục ĐH ngoài công lập minh chứng tính đúng đắn chủ trương đổi mới hệ thống giáo dục ĐH theo hướng xã hội hóa giáo dục ĐH của Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên, sau 25 năm, những quy định, luật pháp cho mô hình ĐH ngoài công lập còn nhiều bất cập cần được nghiên cứu tháo gở từ quản lý vĩ mô; lúc thì bán công, lúc thì dân lập, lúc thì tư thục. Cụ thể như: Ngày 09 tháng 8 năm 1994, Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 411/TTg cho phép thành lập Trường ĐH Dân lập Thăng Long và tiếp theo một số trường ĐH dân lập được thành lập. Các trường này hoạt động theo quy chế tạm thời của Bộ GD&ĐT. Đến ngày 18 tháng 07 năm 2000, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 86/2000/QĐ-TTg về Quy chế tổ chức và hoạt động trường ĐH dân lập; ngày 17 tháng 01 năm 2005, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 14/2005/QĐ-TTg ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động của trường ĐH tư thục. Ngày 14 tháng 6 năm 2005, Quốc hội thông qua Luật Giáo dục số 38/2005/QH11, theo luật này, tại chương III, mục 1, Điều 48, nhà trường trong hệ thống giáo dục quốc dân bao gồm:

• Trường công lập do nhà nước đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, cấp kinh phí cho các nhiệm vụ chi thường xuyên.
• Trường dân lập do cộng đồng dân cư, ở cơ sở thành lập đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và đảm bảo kinh phí hoạt động.
• Trường Tư thục do các tổ chức xã hội, tổ chức kinh tế hoặc cá nhân thành lập, đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và đảm bảo kinh phí hoạt động bằng vốn ngoài ngân sách nhà nước…

Ngày 29 tháng 5 năm 2006, Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 122/QĐ-TTg chuyển các trường ĐH dân lập sang loại hình trường ĐH Tư thục; Ngày 18 tháng 6 năm 2012, Quốc hội khóa XII, kỳ họp thứ 3 đã thông qua Luật Giáo dục Đại học (Luật GDĐH) số 08/2012/QH12; tại điều 7, chương I quy định loại hình:

Cơ sở giáo dục ĐH tư thục thuộc sở hữu tổ chức xã hội, tổ chức kinh tế tư nhân…các cá nhân,

Theo Luật Giáo dục ĐH không còn loại hình trường dân lập, sự tồn tại các cơ sở giáo dục ĐH ngoài công lập chỉ còn trường tư thục không còn bán công, không còn dân lập mặc dù Luật Giáo dục vẫn có loại hình dân lập. Sự tồn tại và phát triển của hệ thống giáo dục ĐH không ổn định về mặt quy định và luật pháp, sự thay đổi đó là rào cản với các cơ sở giáo dục ĐH xây dựng và phát triển. Những bất cập về mặt luật pháp và quy định có nhiều vấn đề cần được tiếp tục nghiên cứu, tháo gở. Mặt khác, vần đề quản trị nhà trường; Hội đồng Quản trị là cơ quan quyền lực của các trường ngoài công lập nhưng theo các văn bản của nhà nước quy định về số lượng, thành phần cũng còn nhiều chỗ chưa thống nhất và bất hợp lý cũng cần phải được sớm hoàn thiện…Từ đó GS. Cao Văn Phường đã có 3 ý kiến đề xuất: 1- Các cơ sở giáo dục ĐH ngoài công lập đang gặp nhiều khó khăn trong quá trình chuyển đổi, nhiều trường đã chuyển chủ đầu tư, nhiều trường có nguy cơ tan rã, có thể có nhiều nguyên nhân, trong đó sự không thống nhất về luật pháp và quy định là nguyên nhân tiềm ẩn sâu xa; sự bất cập trong tư duy quản lý vĩ mô và những quy định luật pháp dẫn đến sự bất ổn của các trường trong quá trình chuyển đổi; cần có giải pháp khắc phục sớm.

2. Luật pháp phải được bắt đầu từ cuộc sống thực tế, phải được hình thành từ các cơ sở, trong khi đó thực tiễn và các ý kiến đóng góp từ các cơ sở giáo dục không được các cơ quan có thẩm quyền quan tâm đầy đủ, dẫn đến quy định lúc bán công, lúc dân lập, lúc tư thục, sự chuyển đổi quá rườm rà. Về thành phần Hội đồng Quản trị là cơ quan quyền lực của các trường ĐH, cao đẳng ngoài công lập luôn bị áp lực, đưa nhiều thành phần mang tính cơ cấu nên khó có sự thống nhất. Và nếu cơ sở giáo dục ĐH có đại hội đồng cổ đông như công ty cổ phần, thì thực tế ở một số trường đã tiến hành cũng đang gặp phải những khó khăn, tranh cãi thường xuyên về quyền lợi; những nhà giáo dục tâm huyết không còn thời gian để đầu tư cho những vấn đề chất lượng giáo dục. Hiện tượng tranh cãi, mất đoàn kết trong cơ quan quản lý một số trường làm ảnh hưởng đến điều thiêng liêng nhất của giáo dục đó là phẩm chất đạo đức và trách nhiệm đào tạo của cơ sở giáo dục. Điều nầy các cơ quan có thẩm quyền cần phải sớm khắc phục từ nguyên nhân sâu xa.

3. Để có thể tồn tại, một số trường phải chấp nhận những quy định không hợp lý và bằng cách này hay cách khác để có thể tồn tại, không ít cơ sở giáo dục ngoài công lập đang phát triển không ổn định. Để sớm khắc phục tình trạng này, nhà nước cần sớm hoàn thiện về mặt luật pháp và các quy định cụ thể đối với các trường ĐH ngoài công lập…

PGS.TS Trần Hữu Nghị, Hiệu trưởng trường Đại học Dân lập Hải Phòng phát biểu

Những ý kiến của lãnh đạo các trường ĐH, CĐ ngoài công lập:

PGS.TS Trần Hữu Nghị, Hiệu trưởng Trường ĐH Hải Phòng cho rằng: Trong 20 năm hoạt động trường ĐH Hải Phòng đã chấp hành nghiêm túc các chính sách của Chính phủ về việc chuyển đổi; nhưng đến nay vẫn chưa xong; việc chuyển đổi lần nầy vẫn thấy có “màu sắc gì đó không đồng tình lắm”. Theo ông, thành phần HĐQT của trường khi chuyển đổi có gì đó không ổn. Quan điểm của ông loại hình trường Dân lập hiện tại rất tốt thì vì lí do gì phải chuyển sang Tư thục. Ông mong muốn có một sự chuyển đổi dễ dàng hơn để không phải lãng phí vì các loại chi phí có liên quan không cần thiết khi thực hiện chuyển đổi; trong khi đó Trường đang gặp phải các khó khăn trong việc tuyển sinh do sự cạnh tranh của các trường lân cận... Việc phân chia tài sản trong quá trình chuyển đổi cũng rất phức tạp đã gây ra nhiều vấn đề tranh cãi trong nội bộ. Ông mong Hiệp hội giúp tìm ra cách tốt nhất để chuyển đổi cho 9 trường ĐH chưa chuyển đổi.

TS. Trương Quang Mùi, Chủ tịch HĐQT Trường ĐH Công Nghệ Sài Gòn cho rằng: Trường đã làm hồ sơ xin chuyển đổi từ tháng 12/2007 theo TT20/2006 của Bộ GD&ĐT nhưng đến nay vẫn chưa xong; trong đó Trường gặp nhiều khó khăn trong việc làm theo thông tư của Bộ do có nhiều quy định chồng chéo trong nhiều năm. Ông cho rằng, luật và các văn bản của Chính phủ, của Bộ có sự tiến bộ ở một vài điểm nhưng vẫn còn nhiều vấn đề gây khó khăn thêm cho trường Dân lập khi thực hiện. Từng trường có hoàn cảnh cụ thể khác nhau, không thể dùng 1 mô hình để áp dụng cho tất cả các trường được. Luật Giáo dục ĐH có tiến bộ nhưng việc đưa đại diện nhà nước tham gia HĐQT là không hợp lý, cũng không phù hợp luật công chức; liệu việc chuyển đổi có làm cho trường phát triển được tốt hơn không? Ông đề nghị Bộ vẫn thúc các trường chuyển đổi, nhưng nên làm việc cụ thể với từng trường để giải quyết vấn đề khó khăn của từng trường; không nên đưa ra một thời hạn và đưa ra quy định cắt chỉ tiêu tuyển sinh như một biện phát chế tài.

 TS. Trương Quang Mùi (ngoài cùng bìa phải)- Chủ tịch HĐQT Đại học Công nghệ Sài Gòn phát biểu

TS. Bùi Trân Phượng (ngoài cùng, bìa phải)- Hiệu trưởng Đại học Hoa Sen phát biểu

GS. Vũ Phán, Phó Hiệu trưởng trường ĐH Phương Đông cho rằng: Luật và các văn bản của nhà nước về GD ĐH hiện còn nhiều bất cập và không đồng nhất giữa nội dung của luật và các văn bản dưới luật. Trường đã chấp hành việc chuyển đổi từ năm 2008, nhưng đến nay việc chuyển đổi vẫn chưa thành công. Đồng thời ông cho rằng thời gian qua thiếu sự giám sát của Bộ GD&ĐT trong việc giúp trường thực hiện chuyển đối.

Theo TS. Bùi Trân Phượng, Hiệu trưởng trường ĐH Hoa Sen thì, mỗi trường đều có khó khăn riêng, có hoàn cảnh riêng nên Hiệp hội các trường ĐH và CĐ sẽ là nơi giúp cho các trường có thể phản ánh các khó khăn và giúp các trường trong từng trường hợp cụ thể. ĐH Hoa Sen được thành lập như một trường Dân lập bất vụ lợi, sau đó chuyển đổi thành trường Bán công và sau đó tiến hành chuyển thành trường ĐH Tư thục Hoa Sen. Trong quá trình chuyển từ trường Bán công sang Tư thục bà gặp nhiều khó khăn do các quy định pháp luật đưa ra không đồng bộ; nhưng ĐH Hoa Sen có nhiều may mắn nên đã vượt qua…

 Đại diện trường Cao đẳng Quản trị và Công nghệ Sonadezi phát biểu.

 TS. Vũ Phán (bìa phải)- Phó Hiệu trưởng Đại học Phương Đông phát biểu

Ông Lê Văn Địch, đại diện Trường CĐ Sonadezi và ĐH Yersin Đà Lạt cho biết: ĐH Yersin Đà Lạt đã được duyệt đề án cho phép trường chuyển đổi sang Tư thục rồi. Tuy nhiên, HĐQT chưa được công nhận vì có nhiều nguyên nhân trong đó có việc Hiệu trưởng đương nhiệm không hợp tác và cho là trường làm không đúng quy định…Ông muốn kiến nghị đến CLB các trường ĐH, CĐ ngoài công lập từ đó có thể kiến nghị lên Chính phủ để sửa đổi các vấn đề còn chưa hợp lý đối với trường Tư thục. TS.Nguyễn Thị Chim Lang, Phó Chủ tịch HĐQT ĐH Bà Rịa – Vũng Tàu có ý kiến: Trường may mắn được công nhận là Tư thục khi mới thành lập. Thời gian qua Bộ GD&ĐT đã để các trường “tự bơi, kiến nghị cũng chẳng ai nghe,…quá phức tạp”. Sắp tới Bộ nên có biện pháp giúp cho từng trường cụ thể, để có thể tránh được các vấn đề nội bộ phức tạp. Bộ cũng không nên quá khắt khe trong việc ra chế tài các trường chưa kịp chuyển đổi. Vấn đề bà đang băn khoăn hiện nay là ‘Tập đoàn giáo dục”, bà cho đây là một xu thế, các trường quốc tế đã có mặt tại Việt Nam, các Tập đoàn trong nước cũng sẽ theo xu thế này. Trường ĐH Bà Rịa – Vũng Tàu cũng đã được Tập đoàn Nguyễn Hoàng đầu tư; đa phần các cán bộ trường rất phấn khởi khi trường đi tiên phong trong việc nhận đầu tư từ Tập đoàn vì những lợi ích kinh tế mang lại…

PGS.TS. Lê Đức Nghĩa, Phó chủ tịch AVUC cho rằng: Một vấn đề lớn được trao đổi, góp ý nhiều là các trường đã đối phó với vấn đề chuyển đổi từ Dân lập sang Tư thục hơn 10 năm nay rồi mà vẫn chưa xong; nhưng một chuyện còn lớn hơn nữa đó là …. chuyện “làm luật” ở nước ta còn bất cập và các trường phải lãnh hậu quả. Vấn đề nữa là chuyển đổi tài sản, tài chính và thành phần, cơ cấu của HĐQT được thành lập mới theo quy định còn nhiều vướng mắc cần phải có giải pháp tháo gở. Ông đề nghị với 9 trường ĐH hiện nay còn chưa chuyển đổi, Bộ GD&ĐT cần phải đến làm việc với từng trường để tìm hiểu cụ thể nguyên nhân và giúp tháo gỡ khó khăn cho từng trường…Ông cũng rất ủng hộ việc thành lập CLB các trường ĐH,CĐ ngoài công lập, để có điều kiện tập hợp giải quyết vấn đề bức xúc cho các trường và các trường ngoài công lập cũng nên có tiếng nói riêng. Chính các hoạt động năng động và hiệu quả của trường ngoài công lập thời gian qua đã kích thích, thúc đẩy các trường công lập hoạt động tích cực hơn.

 GS. Trần Hồng Quân phát biểu tổng kết buổi tọa đàm.

GS. TS Trần Hồng Quân, Chủ tịch Hiệp hội các trường ĐH, CĐ Việt Nam kết luận buổi tọa đàm.

Thay mặt Chủ tọa GS. Trần Hồng Quân ghi nhận các ý kiến của tất cả đại biểu, ông cho rằng, ý kiến phát biểu của các vị đại biểu rất phong phú và thiết thực, đúng chủ đề và yêu cầu của buổi tọa đàm đặt ra. Là người theo sát hoạt động của các trường ngoài công lập ngay từ những ngày đầu GS đánh giá cao sự năng động của các trường ngoài công lập, luôn đổi mới để tồn tại và phát triển và cũng đồng cảm với thực trạng khó khăn, vướng mắc khi thực hiện việc chuyển đổi mà đại diện các trường đã phát biểu, ông thừa nhận các thủ tục là khá phức tạp. GS mong muốn các đại biểu đóng góp ý kiến cho các điều luật hoặc quy chế, các trường thấy chỗ nào chưa hợp lý hoặc cần xem xét lại thông qua CLB các trường ĐH,CĐ ngoài công lập chuyển cho Hiệp hội để có ý kiến với cơ quan thẩm quyền. Ông cho rằng, Công văn số 1089/BGDĐ-TCCB ngày 21/ 03/2016 của Bộ GD&ĐT yêu cầu 9/19 trường còn lại phải chuyển đổi trong năm 2016 nếu không sẽ bị cắt giảm chỉ tiêu tuyển sinh; đây là biện pháp chế tài cụ thể của Bộ để bắt các trường thực hiện chuyển đổi. Do đó Ông đề nghị các trường này cần có kiến nghị cụ thể về thủ tục chuyển đổi còn vướng mắc để trường mình có thể tiến hành được trong năm 2016 và Hiệp hội sẽ có ý kiến can thiệp… Ông cũng đặt nhiều kỳ vọng vào hoạt động của CLB, Ông tin tưởng nơi đây sẽ có điều kiện tập hợp các ý kiến xây dựng để các trường ngoài công lập phát triển mạnh hơn…

Buổi tọa đàm kết thúc trong không khí phấn khởi, cởi mở, thẳng thắng, bởi các đại biểu đã nói ra được những điều mình muốn nói mà từ lâu chưa có diễn đàn; nhưng mỗi người cũng còn nhiều băn khoăn, trăn trở bởi những khó khăn, vướng mắc và trở ngại trong việc chuyển đổi loại hình trường vẫn còn đó và thời gian thì không dừng lại. Đúng là 9 trường cần phải chuyển đổi còn lại mỗi trường đều có những hoàn cảnh ra đời và thực trạng hiện nay khác nhau. Do đó để đảm bảo thực hiện đúng theo chỉ đạo của Phó thủ tướng Chính phủ tại Công văn số 1812/CVCP-KGVX ngày 19/3/2014; chúng tôi đề nghị Bộ GD&ĐT cần cử người có thẩm quyền và trách nhiệm sớm tiếp cận với các trường để hướng dẫn, tháo gở những khó khăn, vướng mắc cụ thể và tạo điều kiện giúp đở cho từng trường thực hiện việc chuyển đổi một cách nhanh nhất mà không cần dùng đến các biện pháp chế tài.