Hội đồng trường vẫn là người “bên trong” trường

Vấn đề Hội đồng trường lần đầu tiên được nêu ra vào năm 1989 nhưng khi đó tình hình chưa chín muồi nên các trường chưa hưởng ứng và thời điểm đó cũng chưa có văn bản pháp luật, pháp quy chính thức về vấn đề này.

“Việc đưa thể chế Hội đồng trường vào hệ thống giáo dục đại học nước ta từ năm 2003 là một bước tiến đáng ghi nhận”, Giáo sư Lâm Quang Thiệp (Trường Đại học Thăng Long) thông tin. Đến những năm gần đây, Hội đồng trường đã được đưa vào các văn bản cụ thể và có một số trường đã thành lập.

Trong khi, theo Luật Giáo dục 2005 quy định, Hội đồng trường là tổ chức chịu trách nhiệm quyết định phương hướng hoạt động của nhà trường, huy động và giám sát việc sử dụng các nguồn lực dành cho nhà trường, gắn nhà trường với cộng đồng xã hội, bảo đảm thực hiện mục tiêu giáo dục. Hội đồng trường là tổ chức quản trị, đại diện chủ sở hữu của nhà trường.Tuy nhiên, theo đánh giá của nhiều chuyên gia giáo dục, mặc dù đã được đưa vào các văn bản cụ thể thậm chí có một số trường đã thành lập nhưng quá trình áp dụng thể chế Hội đồng trường cho đến nay xảy ra không suôn sẻ.

Nhưng vai trò của tổ chức này vô cùng quan trọng bởi, theo Giáo sư Trần Hồng Quân - Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam đánh giá: “Khi không giải quyết được vấn đề Hội đồng trường thì việc tự chủ hóa hệ thống đại học sẽ rất khó thực hiện”.

Chính việc chậm thành lập các Hội đồng trường cũng là nguyên nhân chủ yếu gây khó cho Nhà nước khi muốn trao quyền tự chủ nhiều hơn cho các cơ sở giáo dục đại học.

 Giáo sư Trần Hồng Quân:“Khi không giải quyết được vấn đề Hội đồng trường thì việc tự chủ hóa hệ thống đại học sẽ rất khó thực hiện”.

Nhận thấy vấn đề Hội đồng trường chưa được hoạt động theo đúng nghĩa, Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam tổ chức Hội thảo “Hội đồng trường – Khâu đột phá trong việc thực hiện tự chủ đại học” vào ngày 20/4 vừa qua tại Đại học Sao Đỏ (tỉnh Hải Dương) để thấy rõ hơn hiện trạng, những vướng mắc, mâu thuẫn mà nhiều cơ sở giáo dục đại học đang gặp phải về vấn đề này.

Theo con số mà đại diện Bộ Giáo dục và Đào tạo thông tin thì hiện nay “có 58/169 cơ sở giáo dục đại học công lập có Hội đồng trường, chiếm 34,3%”.

Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, Hội đồng trường của các trường ở Việt Nam hiện nay đều mang tính tư vấn.

Một trong những nguyên nhân khiến hội đồng trường chưa được thành lập hoặc đã thành lập nhưng hoạt động chiếu lệ là “Hiệu trưởng các trường đại học công lập chưa thực sự sẵn sàng trao quyền cho Hội đồng trường” - Giáo sư Phạm Phụ, Đại học Bách Khoa Thành phố Hồ Chí Minh lý giải.

Một số trường có Hội đồng trường thì thành viên của hội đồng lại gồm hiệu trưởng, các trưởng khoa, phòng, ban, Đảng ủy, công đoàn, một số giáo sư… Về bản chất vẫn là hội đồng hành chính “bên trong” của nhà trường, thay vì một hội đồng gồm những thành viên “bên ngoài” trường.

Hơn nữa, “Hiệu trưởng không muốn chia sẻ quyền lực. Chẳng ai muốn thành lập ra một tổ chức giám sát mình, bắt mình phải giải trình” - Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Hải Phòng thẳng thắn nhìn nhận.

Theo quy định hiện tại, Hiệu trưởng là người đứng ra thành lập Hội đồng trường. Vậy thì, “Hiệu trưởng sẽ tìm những người là người của mình, đưa toàn bộ bộ phận quản lý của mình vào, biến Hội đồng trường thành một bộ máy quản lý mở rộng”.

Vị Chủ tịch Hội đồng trường này đề xuất, chủ tịch Hội đồng trường phải là do cơ quan cấp trên thành lập, đưa ra tranh cử và bầu trực tiếp.

Trong khi có nhiều ý kiến đề xuất, Chủ tịch Hội đồng trường phải là người ngoài trường và không kiêm nhiệm bất cứ vị trí nào trong trường nhưng theo ông Nguyễn Mạnh An - Hiệu trưởng Trường Đại học Hồng Đức (Thanh Hóa) thì Chủ tịch Hội đồng trường phải là người lãnh đạo số 1 của ngôi trường đó, phải có trình độ ngang bằng hoặc giỏi hơn hiệu trưởng vì họ còn là người bầu ra Hiệu trưởng. 

Và theo ông An, ví như trường Đại học Hồng Đức là trường trực thuộc UBND tỉnh nên “nếu lấy một ông Phó chủ tịch UBND tỉnh hay Trưởng ban Tuyên giáo có bằng Tiến sĩ thì ông ấy không thể làm chuyên trách được mà phải kiêm nhiệm. Phó Chủ tịch UBND kiêm nhiệm Chủ tịch Hội đồng trường thì có thể ông ấy sẽ làm, chứ bắt xuống làm chuyên trách hội đồng trường thì không bao giờ người ta xuống”

Thẳng thắn bày tỏ quan điểm, Hiệu trưởng Đại học Hồng Đức tán thành quan điểm thành lập Hội đồng trường để tiến tới tự chủ, tuy nhiên sẽ xuất hiện vấn đề không còn cơ quan chủ quản nữa.

Trong khi đó, với các trường địa phương như Đại học Hồng Đức, “xin một người là Sở Nội vụ, xin một đồng cũng là Sở Tài chính, nên tôi cho rằng không thể bỏ ngay cơ quan chủ quản được, mà phải có lộ trình”.

Đồng tình với quan điểm này, Giáo sư Trần Hồng Quân cũng khẳng định, rõ ràng, vấn đề Hội đồng trường không chỉ khó về học thuật mà còn đang bị giàng buộc, chồng lấn về cơ chế nên không thể ngày một ngày hai mà làm được nên cần có lộ trình.

Chưa nên thành lập Hội đồng trường ở tất cả cơ sở giáo dục đại học

Trong bài tham luận trình bày tại hội thảo, Phó giáo sư Lê Minh Thắng - Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Bách khoa Hà Nội so sánh, nếu ở nước ngoài, dù với mô hình trường nào thì Hội đồng trường của các nước vẫn là một tổ chức quyền lực.

Đối với những quyết định của Hiệu trưởng mà không được Hội đồng trường ủng hộ, Hội đồng trường có thể gây áp lực đến mức Hiệu trưởng phải xin từ chức. Hội đồng trường bầu hiệu trưởng, miễn nhiệm Hiệu trưởng là đương nhiên.

Nhưng ở ta, nhìn chung Hội đồng trường các trường đại học được thành lập ra hầu như chỉ để cho có. Hội đồng trường không có ban kiểm soát hoặc bộ phận riêng có nhiệm vụ giám sát các hoạt động của nhà trường.

Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Lê Viết Khuyến công tác tại Viện Nghiên cứu giáo dục (Đại học Bình Dương) cho rằng, với điều kiện nước ta hiện nay thì chưa nên thành lập đại trà Hội đồng trường ở tất cả các trường đại học.

Hội đồng trường chỉ nên thành lập ở những trường đã hội đủ các điều kiện như: Đã thể hiện đủ năng lực để được Nhà nước trao quyền tự chủ trên cơ sở nhận thức đầy đủ trách nhiệm xã hội của mình; đã được giải phóng khỏi cơ chế bộ chủ quản.

Sự lãnh đạo của cơ quan chủ quản đối với nhà trường được thực hiện qua vai trò của các đại diện của mình trong Hội đồng trường (chấp nhận có số lượng tham gia chiếm tỷ lệ cao).

Để có một Hội đồng trường đúng nghĩa, Giáo sư Phạm Phụ đưa ra một số lưu ý: cơ cấu đa dạng (về tuổi tác, trình độ, tính chất công việc..), thành phần bên ngoài trường lớn hơn thành phần bên trong trường, Hội đồng trường chỉ ra quyết định trong các kỳ họp, ngoài ra không can thiệp và ra lệnh với Hiệu trưởng cũng như các thành viên khác của trường…

      Bài và ảnh: Thùy Linh