Nghị quyết Trung ương 8 nêu rõ “Sự nghiệp giáo dục và đào tạo trong những năm qua đã đạt được những thành tựu quan trọng”. “Xã hội hóa giáo dục được đẩy mạnh, đạt kết quả quan trọng. Giáo dục và đào tạo ngoài công lập đã góp phần đáng kể vào sự phát triển giáo dục và đào tạo ”.

Nghị quyết Trung ương 8 đề ra 6 quan điểm chỉ đạo đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo: 1) “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, được ưu tiên đi trước trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội...”. 2) “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu chú trọng trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học...”. 3) “Phát triển giáo dục đào tạo gắn với phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc, phù hợp với quy luật phát triển khách quan...”. 4) “Chuyển hệ thống giáo dục cứng nhắc, thiếu tính liên thông hiện nay sang hệ thống giáo dục mở, linh hoạt...”. 5) “Đảm bảo định hướng XHCN trong phát triển giáo dục. Phát triển hài hòa, bình đẳng, hỗ trợ lẫn nhau giữa giáo dục công lập và ngoài công lập...” 6) “Chủ động, tích cực hội nhập quốc tế để phát triển giáo dục và đào tạo”.

Như vậy, đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục(XHHGD) được Nghị quyết Trung ương 8 xác định là một trong 6 quan điểm chỉ đạo đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Điều này một lần nữa khẳng định XHHGD là chủ trương nhất quán mang tính chiến lược lâu dài của Đảng và Nhà nước trong phát triển giáo dục, phù hợp với quy luật phát triển giáo dục của Việt Nam và thế giới.

2. Nội dung

Với tinh thần khẩn trương, quyết liệt đưa Nghị quyết Trung ương 8 vào cuộc sống, xin đề xuất những việc cần làm ngay trong lĩnh vực XHHGD:

1) Tiến hành tổng rà soát các chủ trương, chính sách về XHHGD

Đề nghị TW Đảng và Chính phủ tiến hành tổng rà soát các chủ trương chính sách về XHHGD đã thực hiện đến đâu? Cái gì thành công? Cái gì chưa thành công ? Cái gì hợp lý? Cái gì bất hợp lý, để từ đó có những quyết sách hợp lý hơn, phù hợp hơn nhằm đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam.

Ví dụ mang tính thời sự trong lĩnh vực XHHGD hiện nay là Vấn đề thu thuế các trường phổ thông ngoài công lập. Việc thu thuế này hội tụ nhiều vấn đề rất cơ bản về quan điểm XHHGD; xin tóm tắt một số văn bản liên quan đến việc thu thuế các trường phổ thông ngoài công lập (NCL) được ban hành từ năm 2006 đến nay:

- Nghị định số 53/2006/NĐ-CP ngày 25/5/2006 của Chính phủ Về chính sách khuyến khích phát triển cơ sở cung ứng dịch vụ ngoài công lập quy định: Tất cả các trường ngoài công lập “được hưởng thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp là 10% trong suốt thời gian hoạt động” (Mục 2a điều 8).

- Nghị định số 69/2008/NĐ-CP ngày 30/05/2008 của Chính phủ về Chính sách khuyến khích xã hội hóa đối với hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, dạy nghề, y tế, văn hóa, thể thao, môi trường tiếp tục khẳng định: các trường ngoài công lập “được áp dụng thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp là 10% trong suốt thời gian hoạt động” (Điều 8).

- Nghị định số 53/2006/NĐ - CP và Nghị định  số 69/2008/NĐ-CP đã thể hiện đầy đủ các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước ưu đãi, khuyến khích mọi lực lượng tham gia XHHGD.

- Quyết định số 1466/QĐ - TTg ngày 10/10/2008 của Thủ tướng Chính phủ về Danh mục chi tiết các loại hình, tiêu chí quy mô, tiêu chuẩn của các cơ sở thực hiện xã hội hóa trong lĩnh vực giáo dục - đào tạo, dạy nghề, y tế, văn hóa, thể thao, môi trường  quy định để được hưởng thuế suất ưu đãi 10% các cơ sở giáo dục phải đạt được tiêu chuẩn: Diện tích tối thiểu đất/HS ở thành phố là: 8m²/trẻ (đối với bậc Mầm non), 6m²/HS TH, THCS và THPT, 30m²/HS TCCN và 55m²/SV bậc đại học, cao đẳng. Nếu không đủ tiêu chuẩn trên thì phải đóng 100% thuế thu nhập doanh nghiệp.

- Quá trình thực hiện Quyết định số 1466/QĐ–TTg thấy bất hợp lý, nên Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định số 693/QĐ-TTg ngày 6/5/2013 bỏ tiêu chuẩn về diện tích đất/HS với các trường TCCN, CĐ, ĐH chuyển sang quy định diện tích sàn xây dựng/HS. Cụ thể: các trường THCN tối thiểu 1,5 m²/HS; các trường đại học, cao đẳng: tối thiểu là 2m²/SV. Tại Quyết định này tiêu chuẩn về diện tích đất/HS từ bậc Mầm non cho đến THPT vẫn giữ nguyên như Quyết định số 1466/QĐ–TTg .

Nhà nước ban hành chính sách XHHGD để phát huy sức mạnh của tất cả các lực lượng tham gia vào sự nghiệp giáo dục - đào tạo. Trong thời gian ngắn các quy định không nhất quán, không phù hợp thực tế đã gây khó khăn cho việc thực hiện chủ trương XHHGD.

a) Quy định 6m² đất /HS là không phù hợp thực tế

Đất là công thổ quốc gia thuộc sự quản lý của Nhà nước. Các trường không thể tự mình có đất, mà phải được Nhà nước giao đất hoặc cho thuê đất. Muốn đạt chỉ tiêu 6m² đất/HS thì phải đi kèm theo điều kiện tiên quyết là Nhà nước đảm bảo đủ đất cho các trường NCL theo tiêu chuẩn trên (điều này đã được quy định tại Nghị định số 53/2006/NĐ-CP và Nghị định số 69/2008/NĐ-CP). Hiện nay 95% các trường NCL không đạt định mức 6m² đất/hs. Vì vậy, khi Nhà nước chưa có điều kiện đáp ứng nhu cầu về đất cho các trường NCL thì việc đưa ra quy định này là điều kiện để được hưởng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp 10%, có thể nói là “đánh đố, bắt bí” các trường. Kết quả là 95% các trường không được hưởng ưu đãi Thuế thu nhập doanh nghiệp. Như vậy, quy định này không phù hợp thực tế, nó đã cản trở chính sách XHHGD.

Sau 5 năm thực hiện Quyết định số 1466/QĐ–TTg về diện tích đất/HS đã không còn phù hợp nên tại Quyết định số 693/QĐ-TTg đã đổi sang quy định về tính diện tích sàn xây dựng/HS đối với các trường THCN, CĐ, ĐH. Nhưng đối với các trường mầm non, tiểu học, THCS, THPT vẫn giữ nguyên quy định về tính diện tích đất/HS. Vấn đề này Nhà nước cần nghiên cứu để bổ sung cho phù hợp với thực tế, đảm bảo sự bình đẳng ở các bậc học.

Đề nghị bỏ Quy định 6m² đất/HS mới được hưởng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp 10% mà chuyển sang quy định về diện tích sàn/HS như đối với các trường TCCN, CĐ, ĐH.

b) Việc truy thu thuế 25%-28% các trường NCL từ 2008 đến nay là không thỏa đáng

Quyết định về việc thực hiện tiêu chuẩn 6m² đất/HS mới được hưởng ưu đãi về thuế 10% được ban hành vào cuối năm 2008. Điều đáng tiếc là Quyết định này không được phổ biến đến các trường. Từ năm 2006 đến nay các trường vẫn đóng thuế 10%. Các cơ quan thuế hàng tháng và hàng năm đều thu thuế 10%. Như vậy, các cơ quan thuế và các trường đều hiểu là đã thực hiện đúng Quy định về đóng thuế theo Nghị định 53/2006/NĐ-CP và Nghị định 69/2008/NĐ-CP. Gần đây cơ quan thuế kiểm tra việc thực hiện thuế ở các trường NCL mới dựa vào Quyết định số 1466/QĐ-TTg ngày 10/10/2008 để yêu cầu các trường không đạt tiêu chuẩn 6m² đất/HS phải đóng thuế thu nhập doanh nghiệp 28% (năm 2008), 25% (từ năm 2009 đến nay). Các trường phải truy nộp số tiền thuế còn thiếu theo mức 25%, 28% và nộp phạt về nộp chậm tiền thuế còn thiếu từ năm 2008 đến nay.

Quyết định trên đây của cơ quan thuế là không thỏa đáng, không thấu tình đạt lý, mang tính áp đặt và gây bất bình trong các trường NCL, dẫn đến nguy cơ khủng hoảng tài chính ở một số trường, thậm chí có trường đứng trước bờ vực phá sản. Nếu hệ thống các trường NCL bị đổ vỡ theo phản ứng dây chuyền sẽ ảnh hưởng đến việc học tập của hàng triệu HS, đến đời sống của hàng triệu gia đình người lao động, gây bất ổn xã hội.

Để tránh những hệ lụy xấu có thể xảy ra, đề nghị không thực hiện việc thu thuế 25 %, 28 %  mà giữ nguyên mức 10 %  theo Nghị định số 53/2006/NĐ - CP và

Nghị định 69/2008/NĐ-CP của Chính phủ.

Đề nghị Chính phủ chỉ đạo cơ quan thuế chưa thực hiện việc truy thu thuế 25%, 28% ở các trường NCL trong khi chờ kết luận cuối cùng của Thủ tướng Chính phủ.

2) Cần thực hiện công bằng trong giáo dục, công bằng trong thụ hưởng phúc lợi giáo dục của HS trường NCL với HS trường công lập 

Hiện nay các trường mầm non, tiểu học, THCS, THPT NCL đang góp phần cùng các trường công lập thực hiện chủ trương phổ cập giáo dục mầm non, tiểu học, THCS và tiến tới phổ cập THPT theo Nghị quyết Đại hội XI Đảng CSVN.

Các trường NCL không được Nhà nước đầu tư về cơ sở vật chất, không sử dụng đến ngân sách Nhà nước mà dựa vào các nhà đầu tư tâm huyết với giáo dục và sự đóng góp của phụ huynh HS theo cơ chế XHHGD. Vì vậy, Nhà nước cần ưu tiên, tạo điều kiện thuận lợi để khuyến khích và ủng hộ các nhà trường làm tốt nhiệm vụ của mình đối với  sự nghiệp chấn hưng nền giáo dục Việt Nam.

Việc bắt các trường phổ thông NCL phải đóng thuế thu nhập doanh nghiệp, coi các trường học như  doanh nghiệp là không hợp lý. Việc thu thuế các trường NCL thực chất là đánh thuế vào việc học của HS dẫn đến bất bình đẳng ngày càng lớn giữa HS trường NCL với HS trường công lập.

HS trường công lập đóng học phí thấp (Tiểu học không phải đóng học phí), được Nhà nước đầu tư về cơ sở vật chất, trả lương giáo viên, được cấp kinh phí hàng năm cho hoạt động giáo dục (Ví dụ: Hà Nội cấp 4,5 triệu/HS năm học đối với học sinh THPT...), các trường công lập không phải đóng thuế: trường học không phải doanh nghiệp.

 HS trường NCL phải đóng học phí cao và các trường phải đóng thuế. Như vậy  HS NCL không hề được hưởng phúc lợi giáo dục nào của Nhà nước. Bố, mẹ các em phải đóng thuế 2 lần cho Nhà nước. Cho nên, để giúp các trường NCL giảm học phí và giảm bớt sự bất bình đẳng về thụ hưởng phúc lợi giáo dục của HS, đề nghị Nhà nước nên bỏ việc thu thuế thu nhập doanh nghiệp đối với trường NCL và cần hỗ trợ cho HS một khoản kinh phí như nhau dù học ở trường công lập hay NCL.

3) Giáo dục công lập và NCL là 2 bộ phận hữu cơ của nền giáo dục quốc dân

Điều này đã được khẳng định trong Hiến pháp 1992 và được luật hóa trong các luật: Luật Giáo dục, Luật Giáo dục Tiểu học, Luật Giáo dục Đại học. Giáo dục công lập và NCL như 2 cánh của con chim đại bàng giáo dục Việt Nam. Nếu muốn bay cao, bay xa thì 2 cánh cần được phát triển cân đối hài hòa.

Trong 25 năm qua hệ thống giáo dục NCL đã phát triển nhanh cả về số lượng và chất lượng, là thành tựu quan trọng của sự nghiệp đổi mới giáo dục ở Việt Nam.

Trong giai đoạn 2001-2012, tỉ lệ cơ sở đào tạo NCL TCCN tăng từ 5,6% - 32,9%, cao đẳng từ 7,9% - 13,0%, đại học từ 12,2% - 26,5%. Năm học 2011-2012, tỉ lệ HS, SV theo học tại các cơ sở giáo dục NCL là: Tiểu học 0,6%, THCS 0,6%, THPT 9,1%, TCCN 26,7%, cao đẳng 18,8% và đại học 13,1%. Đây là tỷ lệ chung trên phạm vi cả nước, tỷ lệ này ở các tỉnh, thành phố rất khác nhau, trong đó tỷ lệ học sinh NCL ở các tỉnh, thành phố lớn cao hơn nhiều so với mức trung bình của cả nước.

Hiện nay việc phát triển các trường NCL, đặc biệt là hệ mầm non và phổ thông còn mang nặng tính tự phát. Điều này không chỉ gây khó khăn cho sự phát triển của các trường NCL mà còn gây bất ổn cả hệ thống giáo dục. Vì vậy, cần đưa việc phát triển các trường NCL vào kế hoạch phát triển giáo dục và quy hoạch mạng lưới trường học ở từng địa phương (tỉnh, thành phố, quận, huyện) và toàn quốc.

Hội đồng nhân dân TP. Hà Nội đã ban hành Nghị quyết và UBND TP Hà Nội đã phê duyệt Kế hoạch phát triển giáo dục Thủ đô và Quy hoạch mạng lưới trường học Hà Nội đến năm 2020 và tầm nhìn 2030. Đây là quyết tâm chính trị của Đảng bộ và chính quyền Hà Nội nhằm duy trì và phát triển vị trí hàng đầu của Thủ đô trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo.

Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT, Phòng GD&ĐT nên tổ chức định kỳ ít nhất 1 năm/ lần gặp gỡ, đối thoại giữa các lãnh đạo các cơ quản Đảng,chính quyền và các cơ quan hữu quan (Tài chính, Quy hoạch, ...) với lãnh đạo các trường NCL để lắng nghe nguyện vọng, những khó khăn của các trường và có các giải pháp cụ thể để tháo gỡ kịp thời, đảm bảo sự phát triển ổn định, lành mạnh của hệ thống giáo dục NCL.

3. Giải pháp phát triển hệ thống các trường NCL Việt Nam

Hiện nay, Hiệp hội các trường ĐH, CĐ NCL Việt Nam là tổ chức xã hội nghề nghiệp của các trường ĐH, CĐ NCL; còn các trường mầm non, phổ thông, TCCN NCL thì không được tập hợp trong một tổ chức nào. Vì vậy, chúng tôi đề nghị các giải pháp phát triển hệ thống các trường NCL Việt Nam như sau:

a) Cải tổ Hiệp hội các trường ĐH, CĐ ngoài công lập Việt Nam thành Hiệp hội các trường NCL Việt Nam với chức năng đoàn kết, tập hợp tất cả các trường NCL từ mầm non đến đại học thành tổ chức xã hội nghề nghiệp của các trường NCL.

b) BCH Hiệp hội xúc tiến việc vận động và kết nạp các trường từ mầm non đến đại học vào Hiệp hội, thành lập BCH Hiệp hội ở các  tỉnh, thành phố lớn hoặc các khu vực có nhiều trường NCL (ĐH, CĐ, TCCN, phổ thông, mầm non).

c) BCH Hiệp hội các trường ĐH, CĐ ngoài công lập Việt Nam xây dựng kế hoạch hoạt động thiết thực cho Hiệp hội các trường ngoài công lập Việt Nam khi chính thức được hình thành.

Đây là thời cơ thuận lợi để đổi mới tổ chức và hoạt động của Hiệp hội các trường ĐH, CĐ NCL Việt Nam; trở thành người đại diện, người bảo vệ quyền lợi chính đáng, hợp pháp của các trường NCL; góp phần đẩy mạnh XHHGD, chấn hưng nền giáo dục Việt Nam.  

Giáo dục NCL và XHHGD là chủ trương nhất quán mang tính chiến lược lâu dài của Đảng và Nhà nước ta nhằm phát triển vững chắc nền giáo dục Việt Nam, phù hợp với quy luật phát triển giáo dục của thế giới. Các chính sách về đổi mới giáo dục cần thực hiện theo đúng Tư tưởng Hồ Chí Minh thì mới thành công.

Trên đây là những việc làm thiết thực, cụ thể để thực hiện có hiệu quả Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) về đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

_______________

Tài liệu tham khảo

1. Đề cương thông báo nhanh kết quả Hội nghị lần thứ 8 BCH TW Đảng khóa XI (Công văn số 6550-CV/VPTW ngày 11/10/2013 của Văn phòng Trung ương Đảng).